سیستم‌های تهویه مطبوع، با تاثیر مستقیم بر کیفیت هوا و تنظیم دما، تاثیر بسزایی در آسایش و بهبود محیط کار و زندگی دارند. به همین دلیل انتخاب یک سیستم کارآمد، باتوجه به تفاوت‌های اقلیمی و نیازهای اختصاصی هر فضا امری ضروری است. برای تصمیم‌گیری بهتر و انتخاب سیستم مناسب، ابتدا باید با انواع سیستم تهویه مطبوع آشنا باشید. تقسیم‌بندی سیستم‌ها بر اساس معیارهایی مانند میزان خنک‌کنندگی یا گرمایش، عملکرد کویل‌ها، نوع سیال، مکان نصب و … انجام می‌شود. شناخت ویژگی‌ها و تفاوت‌های هر دسته، انتخاب را ساده‌تر می‌کند. در ادامه با انواع این سیستم‌ها آشنا خواهید شد. همراه ما باشید.
انواع سیستم تهویه مطبوع به چند دسته تقسیم می‌شوند؟
سیستم‌های تهویه مطبوع انواع مختلفی دارند که هرکدام در عملکرد، ویژگی‌ها و … منحصربه‌فرد هستند. تقسیم‌بندی این سیستم‌ها در 4 حالت کلی انجام می‌شود که عبارتند از:
- انواع سیستم‌های تهویه مطبوع از نظر دما شامل سیستم‌های برودتی، حرارتی و دو فصلی
- انواع سیستم‌های تهویه مطبوع از نظر عملکرد کویل شامل سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی
- انواع سیستم‌های تهویه مطبوع از نظر نوع سیال شامل سیستم‌های هوا به هوا، آب به آب و آب-هوا
- انواع سیستم‌های تهویه مطبوع از نظر محل نصب شامل سیستم‌های محلی، ناحیه‌ای و مرکزی
در ادامه به معرفی مهم‌ترین دسته‌بندی‌ها و ویژگی‌های هر کدام می‌پردازیم.
انواع سیستم تهویه مطبوع از نظر دما و درجه حرارت
اولین تقسیم‌بندی سیستم تهویه مطبوع بر اساس درجه حرارت و دماست. بر این اساس سیستم‌های تهویه مطبوع به سه دسته سیستم‌های گرم‌کننده، سردکننده و دو فصلی تقسیم می‌شوند:
سیستم‌های گرمایشی زمستانه
یکی از انواع سیستم‌های تهویه مطبوع و تک فصلی، سیستم‌های گرمایشی مخصوص فصل زمستان هستند. تجهیزاتی مانند شوفاژ با دیگ آب گرم، پکیج‌های دیواری و … از جمله سیستم‌هایی هستند که در این دسته جای می‌گیرند. این سیستم‌ها در روزهای سرد سال و زمانی که به گرمایش محیط نیاز است، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
وسایل گرمایشی انواع دیگری مانند بخاری، شومینه و سیستم‌های حرارت مرکزی نیز دارند که تفاوت آن‌ها با سیستم‌های گرمایشی تهویه مطبوع در کیفیت و عملکرد است. وسایل گرمایشی سنتی مانند بخاری و … عملکرد ضعیف‌تری نسبت به سیستم‌های تهویه مطبوع دارند.
سیستم‌های سرمایشی تابستانه
یکی دیگر از انواع سیستم تهویه مطبوع تک فصلی از نظر درجه حرارت، سیستم‌های سرمایشی و تابستانی هستند. کولرهای آبی، اسپلیت یا سردکننده‌ها و کولر گازی از رایج‌ترین تجهیزات سرمایشی هستند که در فصل گرما برای خنک کردن محیط و ایجاد هوای مطبوع مورد استفاده قرار می‌گیرند. هر یک از این دستگاه‌ها دارای چرخه تبرید مخصوص به خود بوده و نحوه عملکرد متفاوتی دارند.
سیستم‌های دو فصلی
برخی از سیستم‌های تهویه مطبوع نیز دو فصلی هستند؛ به این معنی که هم در فصل‌های سرد و هم در فصل‌های گرم سال می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. چیلر، مینی‌چیلر، فن‌کویل، سیستم وی آر اف و هواساز در این گروه جای می‌گیرند. عملکرد این سیستم‌ها در فصل‌های مختلف، به صورت یکپارچه در سرما و گرما یا استفاده از سیستم مجزا در فصل‌های مختلف است.
در مورد سیستم‌های دو فصلی باید به این نکته دقت داشته باشید که امکان استفاده از آن‌ها در مناطق کاملا گرمسیر یا سردسیر وجود ندارد و سیستم مناسب این مناطق، تک فصلی است. در دیگر مناطق اما سیستم‌های دو فصلی مناسب هستند و هم از نظر قابلیت‌ها و هم از نظر هزینه عملکرد به‌صرفه‌تری دارند.
انواع سیستم تهویه مطبوع از نظر نوع سیال
سیستم‌های تهویه مطبوع را بر اساس نوع سیال نیز تقسیم‌بندی می‌کنند. در این سیستم‌ها انواع مختلفی از سیالات مایع یا هوا برای انتقال حرارت و رطوبت استفاده می‌شوند. هرکدام از این سیستم‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند و عبارتند از:
سیستم‌های مبتنی بر سیال هوا
در سیستم‌های بر پایه سیال هوا، از هوا به عنوان عامل اصلی برای انتقال حرارت و رطوبت استفاده می‌شود. این نوع از سیستم‌ها تجهیزات مختلفی مانند تهویه‌گرها، فن‌ها، دمنده‌ها و فیلترها دارند. این تجهیزات ابتدا هوا را تصفیه کرده و سپس آن را به محیط ساختمان وارد می‌کنند. این مدل از انواع سیستم تهویه مطبوع، معمولا در ساختمان‌های بزرگ و محیط‌های صنعتی استفاده می‌شود. همچنین بسته به نیاز، می‌توان آن‌ها را به صورت متمرکز یا مستقل طراحی کرد.
نصب و اجرای این سیستم‌ها به آسانی انجام می‌شود و تعمیرات آن‌ها نیز فرآیند چندان سختی ندارد. به علاوه کنترل و مدیریت این دستگاه‌ها با یک کنترل‌گر ساده انجام می‌شود. دیگر مزیت این نوع از سیستم‌های تهویه مطبوع، امکان کنترل رطوبت به شکل ساده است که امکان استفاده از آن‌ها در فضاهای با شرایط آب‌وهوایی مختلف را فراهم می‌کند.
در این مدل از سیستم‌ها، هوای تازه استفاده می‌شود و مصرف برق آن‌ها به دلیل استفاده از ترموستات پایین‌تر است. البته استفاده از سیستم مبتنی بر هوا معایبی هم دارد. نیاز به کانال‌کشی برای عبور هوا یکی از معایب این سیستم‌هاست. همچنین نصب و استفاده از آن‌ها به دلیل حجم بالای فضای اشغالی محدودیت‌هایی دارد.
سیستم‌های مبتنی بر سیال مایع
در مقابل سیستم‌های مبتنی بر هوا، سیستم‌های مبتنی بر سیالات مایع قرار دارند که به جای هوا از مایعاتی مانند آب یا برمست به عنوان خنک‌کننده و سیال استفاده می‌کنند. این نوع از سیستم‌ها بیشتر در مکان‌هایی کاربرد دارند که کنترل دقیق دما و ظرفیت سرمایشی بالا مورد نیاز است. از جمله کاربردهای این نوع سیستم می‌توان به اتاق‌های سرور، سالن‌های تولید صنعتی یا بخش‌های خنک‌کننده وسیع در تاسیسات بزرگ اشاره کرد.
از مهم‌ترین مزایای سیستم‌های مبتنی بر مایعات مانند آب، می‌توان به اشغال فضای کمتر اشاره کرد. در این سیستم به جای کانال‌کشی از لوله استفاده می‌شود که حجم کمتری نیاز دارد. همچنین اندازه دستگاه‌های هواساز مورد استفاده در این سیستم کوچک‌تر است که دیگر مزیت آن محسوب می‌شود. انواع سیستم تهویه مطبوع مبتنی بر مایعات، امکان کنترل دقیق دما را نیز فراهم می‌کنند.
مهم‌ترین مشکل این سیستم‌ها، نیاز به تعمیرات بیشتر آن‌هاست. فیلترهای هوای فن کویل‌ها در این سیستم‌ها، نیاز به تعویض یا تمیزکاری منظم دارند. همچنین در صورت عدم استفاده از سیستم تخلیه تقطیرات در آن‌ها، کارایی سیستم بهینه نخواهد بود.
سیستم‌های ترکیبی؛ از انواع سیستم تهویه مطبوع
برخی از سیستم‌های مبتنی بر سیالات نیز ترکیبی از دو نوع قبلی هستند. این سیستم‌ها تحت عنوان هوا-آب هم شناخته می‌شوند و در آن‌ها آب سیال اولیه است که حرارت را منتقل می‌کند و سپس مبدل‌های حرارتی، هوا را سرد یا گرم می‌کنند. به عبارت دیگر در این سیستم‌ها هم از مزایای سیستم‌های تمام آب و هم از مزایای سیستم‌های تمام هوا استفاده می‌شود.
یکی از زیرمجموعه‌های این نوع سیستم‌ها، فن‌کویل‌های کانالی هستند. در این مدل، هوای تازه از طریق کانال‌ها پیش از ورود به فضا، با هوای تهویه شده توسط فن‌کویل ترکیب شده و سپس در محیط منتقل می‌شود. نوع دیگر این سیستم‌ها، یونیت‌های القایی هستند که برخلاف فن‌کویل‌های کانالی از فن برای گردش هوا استفاده نمی‌کنند. در این روش، جابه‌جایی هوا به واسطه اختلاف چگالی بین هوای گرم و سرد انجام می‌شود.
انواع سیستم تهویه مطبوع از نظر محل نصب
دسته‌بندی دیگر سیستم‌های تهویه مطبوع بر اساس محل نصب است که از این نظر به سه نوع سیستم‌های محلی، منطقه‌ای و مرکزی تقسیم می‌شوند. ویژگی هرکدام از این سیستم‌ها به شرح زیر است:
سیستم‌های تهویه مطبوع مرکزی
در سیستم‌های مرکزی یک کنترل‌کننده اصلی برای تهویه کل فضا استفاده می‌شود. حتی در صورتی که اتاق کنترل اصلی که سیستم مادر در آن قرار دارد، دور باشد هم امکان پوشش تمام فضا وجود دارد. انواع سیستم تهویه مطبوع راندمان بالاتری نسبت به دیگر مدل‌ها داشته و کنترل دما و رطوبت را به شکل موثرتری انجام می‌دهند که این موضوع جزو مزایای مهم آن‌ها محسوب می‌شود. در مورد این سیستم‌ها باید به این نکته هم اشاره کرد که هزینه نصب آن‌ها نسبت به سیستم‌های دیگر مانند سیستم محلی بیشتر است. همچنین نگهداری و تعمیرات آن‌ها نیاز به تخصص و مهارت دارد.
سیستم‌های تهویه مطبوع محلی
در سیستم‌های محلی تهویه صرفا برای فضایی خاص انجام می‌شود. به عبارتی این سیستم‌ها برای گرم کردن یا خنک‌سازی اتاق و فضایی کوچک مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع از سیستم‌های تهویه مطبوع نیازی به کانال‌های هوایی بزرگ ندارند و به دلیل قابل حمل بودن، نصب آن‌ها چندان سخت نیست. از مزایای این سیستم‌ها می‌توان به انعطاف‌پذیری در محل نصب اشاره کرد که امکان جابجایی آن‌ها را فراهم می‌کند.
از معایب این مدل سیستم‌ها می‌توان به مصرف انرژی بیشتر آن‌ها نسبت به سیستم‌های تهویه مطبوع مرکزی اشاره کرد. همچنین فیلتر به کار رفته در آن‌ها نسبت به فیلتر سیستم‌های مرکزی کارایی کمتری دارد. با توجه به نزدیکی واحد اصلی به محل تهویه، نویز و سر و صدای این سیستم‌ها بیشتر از سیستم‌های مرکزی است.
سیستم‌های تهویه مطبوع منطقه‌ای
سیستم‌های تهویه مطبوع منطقه‌ای سومین نوع سیستم‌ها بر اساس محل نصب و میزان پوشش سیستم هستند. در این مدل هم سیستم اصلی در یک محل نصب می‌شود و چند منطقه مختلف با یک سیستم پوشش داده می‌شوند.
شاخص‌های انتخاب بهترین سیستم تهویه مطبوع
برای انتخاب و خرید بهترین نوع سیستم تهویه مطبوع، علاوه بر توجه به تفاوت‌های هر سیستم باید به چند ویژگی مهم دیگر هم توجه داشته باشید که عبارتند از:
- ظرفیت مورد نیاز فضا
- مصرف انرژی سیستم
- نوع سیستم
- محل استفاده
- و …
سخن پایانی
با توجه به نقش سیستم‌های تهویه مطبوع در تامین آسایش حرارتی فضای داخلی ساختمان، شناخت انواع آن‌ها به منظور انتخاب نوع مناسب اهمیت زیادی دارد. دسته‌بندی انواع سیستم تهویه مطبوع را می‌توان بر اساس معیارهای مختلفی انجام داد که مهم‌ترین آن‌ها نوع سیال، محل نصب و … هستند.
توصیه می‌کنیم در این زمینه از راهنمایی کارشناسان و متخصصان استفاده کنید تا سیستمی متناسب با فضای خود را انتخاب کرده و ناچار به پرداخت هزینه‌های گزاف نشوید. در این زمینه می‌توانید به دکتالایف مراجعه کرده و از راهنمایی متخصصان این مجموعه استفاده کنید.